Naile Hanım Portresi — Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey

Osman Hamdi Bey ile evlenmesinin ardından Naile ismini alan Marie Palyart, sanatçının ikinci eşidir. 1863’te Fransa’da doğmasının ve annesi Germaine Palyart’ın da İstanbul’da yaşamış olmasının dışında hakkında çok az şey bilinir. Osman Hamdi Bey’den Leyla (1880–1950), Edhem (1882–1957) ve Nazlı (1893–1958) adlarında üç çocuğu olmuştur. Eşinin 1910’daki ölümünden sonra da İstanbul’da yaşamaya devam eden Naile Hanım, 1930’larda Paris’te kızı Nazlı’nın yanında kalmıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında İstanbul’a dönmüş, 21 Eylül 1943’te vefat ederek, Feriköy’deki Latin Katolik Mezarlığı’na defnedilmiştir.

Osman Hamdi Bey aile fertlerinin portrelerini sıklıkla yapmıştır. Bunlar arasında karşımıza en çok Naile Hanım’a ait portreler çıkmaktadır. Naile Hanım’ın sağ veya sol profilden, önden ya da arkadan, farklı kıyafetler içerisinde, değişik yaşlarda betimlendiği bu portrelerin genel hatları birbirlerine benzerlik göstermektedir. Ancak Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu’nda bulunan Naile Hanım Portresi, figürün etrafında kullanılan altın yaldızla ayrışmaktadır. Sol profilden resmedilen figürün giysisi ve başındaki siyah örtü, yüzün durağan ifadesinin tersine hareketli fırça darbeleriyle gerçekleştirilmiştir. Tuvalin yarısını kaplayan yoğun siyah renk kullanımıyla resmin geri kalanındaki altın yaldızın arasında belirgin bir kontrast oluşmuştur.

Portreyi çevreleyen altın yaldız, Antik Mısır’dan başlayarak, İslam sanatında, Ortaçağ Avrupa’sında ve erken Rönesans’ta daima kutsal kişilerle ilişkilendirilmiş olan bir renktir. Türk sanatında kadın temasını tuval resminde ilk ele alan sanatçılardan olan Osman Hamdi Bey, Bizans ikonalarında figürlerin tanrısallığını vurgulamak için uygulanan altın yaldız fonu, eşi Naile Hanım’ın portresinde kullanmıştır.

X-IŞINI GÖRÜNTÜLEME

X-ışını filmlerinin incelemeleri, Naile Hanım Portresi’nin Sakıp Sabancı Müzesi Koleksiyonu’na dahil edilmeden önce restorasyon geçirdiğini göstermiştir. Yalın bir yapıya sahip tablonun alt kısmında, diğer eserlerde olduğu gibi, yoğun ve keskin fırça darbeleriyle üstübecin kullanıldığı tespit edilmiştir.

PİGMENT ANALİZİ

Tablodan alınan kesitlerin Raman analizleri sonucunda, figürün ten renginin üstübeç, krom sarısı ve zincifre pigmentlerinin karışımından oluşturulduğu görülmektedir. Naile Hanım’ın paltosunda, karbon siyahı, toprak pigmentleri ve Prusya mavisi kullanılmıştır.

Tablo kenarındaki kırmızı fondan alınan örnek, sanatçının zeminde demir içeren bir boya kullandığını, altın varağı bunun üzerine uyguladığını göstermektedir. Altın, kırmızı boyanın üzerine fırçayla boyanarak değil, yapraklar halinde yapıştırılmıştır. Bu, yüzeyde görülen altın yaprakların kenarlarından ve yüzeyin tamamıyla altın ile kaplanmamasından anlaşılmaktadır. Altın yapraklarının kaplamadığı bölgeler ise fırçayla parlak krom sarısı boyanarak kapatılmıştır. Araştırmaya dahil olan tüm tabloların boya katmanlarının en altında yer alan, tuval bezinin yüzeyini kaplayacak şekilde kullanılmış olan üstübeç, bu resimden alınan boya örneklerinde de karşımıza çıkmaktadır.

Proje Destekçisi: Bank of America Merrill Lynch

Osman Hamdi Bey’in Sakıp Sabancı Müzesi Resim Koleksiyonunda yer alan altı tablosunun, Vazoda Çiçekler, Kuran Okuyan Hoca, Kokona Despina, Naile Hanım Portresi, Arzuhalci ve Cami’nin karşılaştırmalı olarak incelendiği ve konservasyonlarının yapıldığı, iki yıla yayılan araştırmada, sanatçının üretimi ve eserlerine dair her detay bilimsel yöntemlerle ortaya çıkarıldı.

Sergi sayfasını ziyaret etmek için tıklayınız.

Kaynak: Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey Sergi Kataloğu. 2018