Long March

1955’te Paris’te olan Abidin Dino, klasik Çin ve Japon resmine benzer bir lavis ve yağlıboya tablolar serisi üzerinde çalışmaya başlar. “Uzun Yürüyüş” başlıklı bu dizi, ismini Çin Komünist Partisi’nin kurucu üyelerinden Mao Zedong’un Çin İç Savaşı sırasında önderlik ettiği geri çekilme harekâtından alır. 1934-1935 arasında Kızıl Ordu, etrafını kuşatan Kuomintang (KMT) Ulusal Devrimci Ordusu güçlerinin baskısı altında Çin’in güneydoğusundan kuzeybatısına geri çekilir. Tarihe “Uzun Yürüyüş” olarak geçen bu harekât sırasında, Mao’nun liderliğindeki neredeyse 65.000 kişilik Birinci Kızıl Ordu, 16 Ekim 1934’te yola çıkarak ülkenin en zor arazilerinde binlerce kilometre yol kat eder. Milliyetçi ordular tarafından takip edilen ordu büyük kayıplar verir. İlk üç ayın acı mücadelelerinden sonra Ocak 1935’te gerçekleşen bir kurultayda Mao’nun liderliği ona parti üyelerinin desteğini kazandırır ve parti içindeki gücünü konsolide eder, böylece binlerce genç kuzeye giderek partiye ve orduya katılır. Bir yıl süren geri çekilmenin sonunda Birinci Ordu’nun hayatta kalan 8.000 askeri, 19 Ekim 1935’te kuzeybatıdaki yeni operasyon üssünde diğer Komünist güçleriyle buluşur. Mao’nun partinin tartışmasız lideri olarak kabul edilmesiyle sonuçlanan Uzun Yürüyüş, Çin Komünist Partisi tarihinin kritik bir dönüm noktasını teşkil eder ve dünya çapında sol kültür dünyasında önemli bir sembolik yer tutar.
 

Dino’nun, Kızıl Ordu’nun Uzun Yürüyüş’ünü düşleyerek yaptığı resimlere bugün bakıldığında, belirgin bir politik tavırdan ziyade, yeni bir uzam veya espace yaratma kaygısının ağır bastığını ve Dino’nun, inançları doğrultusunda seçtiği konuları resmederken bile siyasi dürtülerden değil, renk, çizgi ve biçimlerden yola çıktığını görmek mümkündür. Bu serinin büyük bir kısmında Uzakdoğu Asya sanatında sıklıkla görülen, Çin mürekkebinin “sulandırılmış hali” olan lavis tekniğini kullanır. Tarihsel olarak “bilgin-bürokratlar” [scholar-officials] olarak bilinen seçkin devlet memurları ile ilişkilendirilen bu teknik, geleneksel Çin, Japon ve Kore resminde çoğunlukla manzaralara uygulanmıştır. Mao’nun Çin’inde ressamların, militan gerçekçiliğin gereği olarak eski ustaların tekniklerine sırtlarını dönüp Batı resminin tekniğini, perspektifini ve anatomisini işlediği bir dönemde Dino’nun lavis türünde eserler üretmesi, bilinçli bir karar olmalıdır. 
 

Ferit Edgü’ye göre her şeyden önce bir figür ressamı olarak kabul edilebilecek Dino’nun bu resimlerinde insan figürleri yerini lekelere bırakmıştır. Dino, lavis çalışmalarından tuvale döndüğünde yine, sarı, toprak rengi ve kızıl tonları olmak üzere çok az renkle yetinmeye devam eder. Eser serisinin isminde işaret edilen Asya’nın sonsuz, renksiz bozkırları, bu form ve lekelerde adeta dile gelir. Lekesel ve dolayısıyla herhangi birisi olabilecek figürler, ayırt edilemeyen ve sonsuzluğa uzanan, üç boyutu teke indiren mekân ve tekrar tekrar işlenen motifler, 1934-1935 arasında gerçekleşen bir askeri harekâtın sembolizmini genişletir. Bu eser serisi spesifik bir olaya işaret etmekten ziyade, insanlığın gerek sosyalizm, gerek özgürlük, gerekse adalet uğruna uzun yürüyüşü olarak okunabilir. 
 

Nâzım Hikmet, Dino’nun bu seride, lekesel figürlerin maviliğe doğru ilerlediği tablolarından birine, bir şiir ile yanıt verir:  
 

Bu adamlar Dino, 

ellerinde ışık parçaları, 

bu karanlıkta, Dino,

bu adamlar nereye gider? 

Sen de, ben de Dino,

onların arkasındayız,

biz de, biz de, Dino,

gördük açık maviyi. 
 

                                      [Paris, 14 Mayıs, 1958.]