Yeni medya sanat eserlerinin belgelenmesi (dokümantasyonu) ve korunmasına yönelik bir araştırma projesi

VARYANT. Yeni Medya Sanatının Belgelenmesi

Yeni medya sanatının teknolojiye olan bağlılığı (dependency), teknolojinin hızlı ve sürekli değişen yapısı, bu tür sanat eserlerinin yaşamlarını sürdürebilmelerini, başka bir ifadeyle üretildikleri versiyonlarıyla geleceğe aktarılabilmelerini riskli hâle getiriyor. Teknolojik eskime (obsolescence) olarak adlandırılan bu durum karşısında, kültürel eserleri koruma sorumluluğu olan müzeler, yeni medya sanatını korumaya yönelik çözüm arayışlarını sürdürüyorlar.

Teknolojinin doğasındaki kesintisiz devinim, yeni medya sanat eserlerinin (tıpkı performans içeren sanat eserlerinde olduğu gibi) müzelerin geleneksel sanatları koruma pratikleriyle çelişen bir nitelik taşımasına neden olur. Bu nitelik, “Teknolojinin yarattığı sürekli değişimin içindeki bir sanat eseri, hiç değişmeden korunabilir mi?” sorusunu yanıtlamayı zorunlu kılar. Sanat eleştirmeni ve medya teorisyeni Boris Groys’a göre bu soru olumlu yanıtlanamaz. Groys’a göre, internet çağında sanatla ilgili elimizde yalnızca belgeleme (documentation) kalabilir ve “Günümüz sanat olayları geleneksel sanat eserleri gibi korunamaz ve düşünülemez. Ancak bunlar belgelenebilir, ‘yeniden ele alınabilir’, anlatılabilir ve yorumlanabilir. Geleneksel sanat, sanat nesneleri üretmiştir. Çağdaş sanat, sanat olayları hakkında bilgi üretir.” (1) Yeni medya sanatının öncülerinden olan Jeffrey Shaw ise medya sanat eserlerinde önemli olanın yapıtın maddi kabuğunu (medium) korumak olmadığını söyler. Shaw’a göre önemli olan medya sanat eserinin tanımının, işlevselliğinin ve yazılımının korunmasıdır. (2) Sanatçının bu önerisi, medya sanat eserlerinin korunmasına yönelik genel yaklaşımdan (orijinal mediumu korumak) önemli bir sapma anlamına gelir.&nbsp;

Bu düşünsel zeminden hareketle, teknolojik sanat eserleri, ancak teknolojinin yarattığı sürekli değişime katılarak, ona uyum sağlayarak hayatta kalabilir. Projeye adını veren “Varyant” kavramı, bu perspektife atıf yapmakta, tıpkı mikrobiyoloji ve virolojide tanımlandığı gibi, bu tür sanat eserlerinin de yalnızca genetiklerinin değişmesiyle hayatta kalabileceklerini ifade eder.

VARYANT. Yeni Medya Sanatının Belgelenmesi isimli araştırma projesi, dijital koruma uzmanlarının çözüm arayışlarında radikal bir yöntem olarak kabul edilen yeniden canlandırma (reinterpretation) pratiğini odağına alarak belgelemeyi (documentation) yeni bir anlayışla ele alıyor. Sanatçılar, küratörler, koruma uzmanları, yeni medya araştırmacıları ve bilgisayar bilimcileri gibi farklı disiplinlerde çalışan uzmanları bir araya getiren proje,&nbsp;

&nbsp;

<ul>
	<li>Teknolojinin hızlı değişimine karşı sanatın zamansız değerini nasıl koruyabiliriz?&nbsp;</li>
	<li>Belgeleme, sanat eserinin yerine geçebilir mi?</li>
	<li>Belgelemeyi, nasıl yaşayan ve evrilen bir sürece dönüştürebiliriz?</li>
	<li>Yeni medya belgesellerinden belgeleme pratikleri için ne öğrenebiliriz?</li>
	<li>Ağ biliminden (network science) belgeleme pratikleri için ne öğrenebiliriz?</li>
</ul>

sorularını merkeze alarak konuyu tüm perspektifleriyle tartışmaya açıyor.&nbsp;

*VARYANT. Yeni Medya Sanatının Belgelenmesi; 2019-2021 tarihleri arasında digitalSSM tarafından Teknolojik Sanat Eserlerinin Korunması projesi kapsamında gerçekleştirilen, <a href="https://sakipsabancimuzesi.org/sergiler-ve-etkinlikler/etkinlik/192">Canlı Tutma Stratejileri: Performans Sanatının Korunması (Strategies Of Keeping It Live: Conservation Of Performance)</a> ve <a href="https://sakipsabancimuzesi.org/sergiler-ve-etkinlikler/etkinlik/152">Kuşatıcı&nbsp;Medyayı Korumak (Preserving Immersive Media)</a> isimli konferansların çıktılarından hareketle projelendirildi. Konferanslar, Tate Konservasyon Yöneticisi Louise Lawson, Dijital Sanat Koruma Uzmanları Tom Ensom ve Jack McConchie, ZKM Dijital Sanat Koruma Uzmanları Morgane Stricot ve Matthieu Vlaminck, &nbsp;Yeni Medya Sanatçısı Jeffrey Shaw, digitalSSM Arşiv ve Araştırma Alanı Yöneticisi Osman Serhat Karaman, Sabancı Üniversitesi Bilgisayar Bilimi ve Mühendisliği Öğretim Üyesi Cemal Yılmaz’ın katılımıyla 28 Şubat 2020 ve 8 Nisan 2021 tarihlerinde gerçekleştirildi.

(1) &nbsp;Boris Groys, In the Flow (London ; New York : Verso, 2016) 
(2) &nbsp;Jeffrey Shaw, "Media Art and Interactive Media". in Screen-based Art, (Leiden, The Netherlands: Brill, 2000) doi: <a href="https://doi.org/10.1163/9789004495005_021">https://doi.org/10.1163/9789004495005_021</a>

&nbsp;

KONFERANS PROGRAMI

27 Ekim 2022 Perşembe, 17.00 (çevrimiçi) 
Yeni Medya Belgesellerinden Belgeleme Pratikleri için Ne Öğrenebiliriz? 
Zeynep Merve Uygun (Öğretim Üyesi, Özyeğin Üniversitesi) 
Deniz Tortum (Yönetmen) 
&nbsp;

16 Aralık 2022 Cuma, 17.00 (çevrimiçi) 
Statik Belgeleme ve Dinamik Dijital Sanat Arasındaki Gerilim 
Prof. Annet Dekker (Öğretim Üyesi, Amsterdam Üniversitesi) 
Bu sunumda, dijital sanat eserlerini canlı tutma çabasında dokümantasyonun nasıl çözüm olarak ortaya çıktığı incelenecektir. Birkaç dokümantasyon projesi sunarak dokümantasyonun statik bir temsilden dinamik ve performatif bir eyleme nasıl geçebileceği gösterilecek ve böylece dokümantasyonun ne anlama geldiğini yeniden düşünmek teşvik edilecektir. Bu tür bir yeniden düşünme, (örneğin, tarihsel performans fotoğrafçılığı ve video sanatı uygulamalarında olduğu gibi) tek bir yorum veya (birkaç kavramsal sanat eserinde olduğu gibi) bir dizi talimat veya yönerge olarak belgelemeden, üzerinden yeni sanat eserlerinin ve yorumların yapılabileceği, dokümantasyonun değerini anlamak için yeni yollar sağlayabilecek kavramsal bir yönteme kaymaya işaret etmektedir. Sonuçlardan biri, daha dinamik ve performatif yöntemlere öncelik vermek için bu tür belgelerin koruma uygulamalarında geleneksel (genellikle statik) belgeleme yöntemlerinin ötesine geçilmesidir. Bu süreçte, kullanıcıların ağ bağlantılı görüntü dolaşım süreçleriyle dokümantasyonu kontrol etme yöntemleri vurgulandığında, müze dokümantasyon pratiğinin müteakip hiyerarşisinin ve bu pratiğe dair değerlendirmenin nasıl değiştiği tartışılacaktır. 
 
Performans ile Dokümantasyon Arasında 
Dragan Espenschied (Koruma Direktörü, Rhizome) 
Dijital sanatın korunması söz konusuyken belgeleme, bir eserin dışa vurumları arasındaki boşlukları doldurmaya yarar. Bir enstalasyon bir galeride sergilendiğinde, bir net art eseri bir sunucudan başka bir sunucuya taşındığında veya daha genel olarak, bir eser yaratıldığı teknik ortamdan farklı bir ortama taşındığında belgeleme, küratörlere, koruma uzmanlarına ve sergi görevlilerine yol göstermede önemli bir rol üstlenir. Bu konuşmada, belirli belgeleme türlerinin, bir sanat eserinin sergilenme sürecine dahil olabileceği, zaman içinde de sanat eserlerinin yarı performans ve yarı belgelemeden oluşan karışık bir form hâline gelebileceği öne sürülüyor.

<a href="https://www.youtube.com/watch?v=obJ-vV9hwKE">Etkinlik kaydını izlemek için tıklayınız.</a> 
 
 
26 Ocak 2023 Perşembe, 15.00 (SSM Konferans Salonu) 
Sanatçı Söyleşisi: Ali Miharbi 
Ali Miharbi 
Söyleşi, sanatçı Ali Miharbi’nin ağ-tabanlı (network-based) yapıtı Reversing the Conditions (2002) ve canlı veri ile işleyen fiziksel yapıtı Rüzgar’a (2017) odaklanıyor. Moderatörlüğünü digitalSSM Yöneticisi Osman Serhat Karaman’ın yapacağı söyleşide, sanatçının iki yapıtından hareketle, dijital koruma çalışmalarında kullanılan “yeniden canlandırma” (reinterpretation) ve “ikinci orijinal”* (second original) kavramları tartışmaya açılacak ve şu spekülatif soruya yanıt bulmaya çalışılacak: Belgeleme (dokümantasyon), atıf yaptığı sanat yapıtının yerine geçebilir mi?

<a href="https://www.youtube.com/watch?v=6uLYSSSv4js ">Etkinlik kaydını izlemek için tıklayınız.</a> 
 
 
1 Şubat 2023 Perşembe, 15.00 (çevrimiçi) 
Réseaux-Mondes (Ağların Dünyası) 
Olivier Zeitoun (Küratör, Centre Pompidou)&nbsp;

İnternet Sanatının Korunması Üzerine 
Anna Mladentseva (Araştırmacı, University College of London)&nbsp;

<a href="https://www.youtube.com/watch?v=0pGrdIluQBI">Etkinlik kaydını izlemek için tıklayınız.</a> 
 
 
24 Şubat 2023 Cuma, 17.00 (çevrimiçi) 
Zamana Dayalı Medya Yapıtları İçin Edinim Aracı Olarak Belgeleme 
Ana Riberio (Dijital Sanat Konservatörü, Tate Modern) 
Francesca Colussi (Dijital Sanat Konservatörü, Tate Modern) 
Patricia Falcão (Dijital Sanat Konservatörü, Tate Modern)

<a href="https://www.youtube.com/watch?v=p3GZgfthIcI">Etkinlik kaydını izlemek için tıklayınız.</a> 
 
 
29 Mart 2023 Çarşamba, 17.00 (çevrimiçi) 
Binlerce Belgeden Tek Wiki'ye – Ortak Belgelemeye Doğru Yolculuğumuz 
Morgan Stricot (Medya Sanatı ve Dijital Sanat Konservatörü, ZKM | Karlsruhe Sanat ve Medya Merkezi) 
Matthieu Vlaminck (Medya Sanatı ve Dijital Sanat Konservatörü, ZKM | Karlsruhe Sanat ve Medya Merkezi)

<a href="https://www.youtube.com/watch?v=SkGpK6UPKaY">Etkinlik kaydını izlemek için tıklayınız.</a> 
 
 
31 Mayıs 2023 Çarşamba, 15.30 (çevrimiçi) 
Varyantoloji ve Zamanda Seyahat - Sonsuz (Yeniden) Üretilebilirlik Çağında Sanat Yapıtı 
Prof. Siegfried Zielinski (Öğretim Üyesi, European Graduate School)

Etkinlik linki için tıklayınız: 
<a href="https://www.sakipsabancimuzesi.org/sergiler-ve-etkinlikler/etkinlik/300">https://www.sakipsabancimuzesi.org/sergiler-ve-etkinlikler/etkinlik/300</a>

 
Proje Yönetimi 
Osman Serhat Karaman 
&nbsp;