Celaleddin Arif Bey Portresi

Feyhaman Duran, Mekteb-i Sultânî’deki eğitiminin ardından, 1910 yılında Hıdiv Prensi Abbas Halim Paşa’nın ailesi için yaptığı portrelerle dikkat çeker. Aynı yıl, Abbas Halim’in desteğiyle resim eğitimi almak üzere Paris’e gönderilir. Önce Académie Julian’da, dönemin önde gelen akademik ressamlarından Jean-Paul Laurens’in atölyesinde çalışır; ardından École des Beaux-Arts’ta eğitimini sürdürür. Portre ve tarihsel konulara yoğunlaşan Laurens’in rehberliği, Duran’ın bu alandaki yaklaşımını biçimlendirir ve portreye duyduğu ilgiyi pekiştirir.
 

1914 Kuşağı ressamları, kendilerinden önceki kuşaktan farklı olarak, İzlenimciliğin getirdiği öznelliği benimser. Bu kuşak içinde bir portre ressamı olarak öne çıkan Feyhaman Duran, çalışmalarında yüzeysel benzerliğin ötesine geçerek betimlediği kişilerin karakterini ve ruh hâlini yansıtmaya önem verir. Desen yeteneğini insan vücudundan çok yüz ifadelerine yönelten sanatçı, yalnızca fiziksel benzerlik değil, anlam taşıyan bir bakış yakalamayı hedefler. İzlenimci ressamların ışığı yakalayabilmek için tercih ettiği hızlı ve serbest fırça darbelerini portrelerinde de kullanarak, ifadeleri tuvale aktarır. Bu yaklaşımı sayesinde portreleri, tüm benzetme kaygılarına rağmen fotografik görüntüden ayrı bir nitelik taşır; özellikle yakından tanıdığı kişilerin iç dünyasına dair ipuçları sunar.
 

Sanatçının 1919 tarihli “Celaleddin Arif Bey Portresi”, bu yaklaşımın dikkat çekici örneklerinden biridir. İstanbul Barosu başkanlığı yapmış olan Celaleddin Arif Bey, 1920’de İstanbul mebusu olarak görev aldığı son Osmanlı Meclis-i Mebûsanı’nın başkanlığını üstlenir; aynı yıl Ankara’ya geçerek Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin birinci döneminde Erzurum mebusu ve Adliye Vekili olarak görev yapar. Portrede koyu renk, son derece modern bir takım elbise giymektedir; başındaki fes ise dönemin simgesel bir öğesi olarak dikkat çeker. Osmanlı’nın son döneminde özellikle devlet adamları ve bürokratlar tarafından tercih edilen fes, portre sahibinin toplumsal konumuna işaret eder. Elinde, sayfasını parmağıyla işaret ederek tuttuğu bir kitap vardır ve gözlük takmaktadır. Avrupa tarzı klasik portrelerde eğitimli ve entelektüel kişilere özgü kabul edilen bu poz, portresi yapılan kişinin toplumsal konumunu ve kimliğini vurgular.
 

Yalın bir fon önünde betimlenen Celaleddin Arif Bey’in bakışı ve duruşu, Feyhaman’ın portrelerinde sıklıkla görülen ifade arayışının bir yansımasıdır. Sanatçının modeliyle kurduğu kişisel bağın etkisiyle, portrede yalnızca fiziksel benzerlik değil, karaktere dair güçlü bir izlenim de izleyiciye aktarılır.