Portakallı Natürmort

Avrupa resminde 17. yüzyıldan itibaren bağımsız bir tür olarak gelişen natürmort, 19. yüzyılın ikinci yarısında tuval resminin yaygınlaşmasıyla Osmanlı İmparatorluğu’nda da benimsenir. Bu dönemde kitap resmi geleneğinden uzaklaşan sanatçılar, Batı kaynaklı portre, manzara ve natürmort gibi türlerle yeni bir beğeni doğrultusunda eser üretmeye başlar. Süleyman Seyyid, Şeker Ahmed Paşa ve Hüseyin Zekâî Paşa gibi asker kökenli ressamlar, özellikle manzara ve natürmort alanlarında, realist bir üslupla eserler verir. Natürmortlarda ışık, doku ve yüzey gerçekliğine odaklanan bu ressamlar, özellikle meyve gibi gündelik nesneleri yalın ve dikkatli düzenlemelerle betimler.
 

1914 Kuşağı’nın önde gelen temsilcilerinden Feyhaman Duran, sanat yaşamının erken dönemlerinde az sayıda natürmort üretmiş, ancak 1930’lardan itibaren bu türe belirgin bir ilgi göstermeye başlamıştır. Paris’te aldığı akademik eğitimin etkilerini İzlenimci bir duyarlılıkla harmanladığı bu geç dönem çalışmalarında, geleneksel meyve kompozisyonlarının yanı sıra kilim, kumaş, seramik kap gibi farklı yüzey dokularına sahip gündelik nesneleri de içeren katmanlı düzenlemeler oluşturur. Kalın fırça darbeleriyle uygulanan boya ve renk kullanımındaki özgürlük, bu kompozisyonlara hem yapısal hareketlilik hem de ışıkla zenginleşen bir yüzey dinamizmi kazandırır. Bu eserlerde Feyhaman, akademik bir gözle ele aldığı form ve hacmi, İzlenimci bir palet ve ifade arayışıyla birleştirerek kendine özgü bir anlatım dili geliştirir.
 

SSM Resim Koleksiyonu’nda yer alan ve merkezinde portakalların bulunduğu bu natürmort, sanatçının söz konusu dönemdeki yaklaşımını yansıtan örneklerden biridir. Kompozisyonda, arka planda desenli bir kilim, onun önünde gelişigüzel bırakılmış bir kumaş, masa üzerine yerleştirilmiş seramik bir aşurelik ve çevresine saçılmış portakallar bir araya getirilmiştir. Portakalların güçlü turuncusu, beyaz örtü ve desenli yüzeylerle kontrast oluşturarak kompozisyonun renk dengesini belirler. Nesneler, akademik gerçeklikten ziyade sanatçının anlık izlenimlerini ve ışığın yüzeyler üzerindeki etkisini öne çıkaracak biçimde betimlenmiştir. Bu yönüyle eser, Süleyman Seyyid’in SSM Resim Koleksiyonu’nda yer alan (env. no. 200-0237-SSE) yalın bir fon önünde soyulmuş portakalları son derece titiz bir gözlemle betimlediği klasik natürmort örneğinden ayrılır; Feyhaman’ın kompozisyonu daha özgür, hareketli ve çok katmanlı bir bakışın izlerini taşır.