Osman Hamdi Bey’in, Sakıp Sabancı Müzesi (SSM) Resim Koleksiyonu’nda yer alan 6 tablosunun bilimsel araştırma ve konservasyon çalışmalarının süreç ve bulguları, kültür sanat dünyasının en önemli dijital platformlarından Google Arts & Culture’a taşındı. 6 Haziran 2018’den bu yana Atlı Köşk’te ziyaret edilebilen Görünenin Ötesinde Osman Hamdi Bey sergisine de kaynaklık eden araştırma, böylece uluslararası düzeyde erişime açıldı. 

Türkçe ve İngilizce seçenekleriyle ziyaret edilebilen çevrimiçi sergi, bir sanatçının üretimini daha yakından tanımak için kullanılan bilimsel yöntemleri anlaşılır kılmasının yanı sıra Osman Hamdi Bey’e atfedilen eserlerin teknikleri ve malzeme yapılarına dair ayrıntılı bilgiler sunuyor. Sanatçının Vazoda Çiçekler, Kuran Okuyan Hoca, Kokona Despina, Naile Hanım Portresi, Arzuhalci ve Cami adlı tablolarının karşılaştırmalı olarak incelendiği proje, sadece Türkiye’de değil, dünyadaki konservasyon çalışmaları için de yol haritası ortaya çıkarıyor. 

Sergiye kaynaklık eden, Türkiye’de ilk ve öncü konumundaki “Osman Hamdi Bey Tablolarının Bilimsel Analizleri ve Konservasyonu” bilimsel araştırma çalışmaları, Bank of America Merrill Lynch’in uluslararası “Sanatı Koruma Projesi” kapsamında 2016 yılında başlatıldı. Söz konusu çalışma, dünyada Osman Hamdi Bey tabloları üzerine gerçekleştirilmiş en ayrıntılı araştırma özelliğini taşıyor. 

“Osman Hamdi Bey Tablolarının Bilimsel Analizleri ve Konservasyonu” araştırmasında ilk olarak X-ışını görüntüleme tekniğiyle, tablolara uygulanan eski restorasyon işlemleri, ağır metal içeren boyaların yerleri ve çıplak gözle görülmeyen alt katmanlardaki bulgular incelendi. Osman Hamdi Bey’in, eserlerine boyayı uygulamadan önce karakalemle yaptığı eskizler, boyama teknikleri, eserlerin geçirdiği dönüşüm bu süreçte ilk kez ortaya çıkmış, sanatçının kullandığı malzemelerin yapısını, rengini, boya katmanlarını ve dokusunu incelemek üzere kimyasal analiz çalışmaları yürütüldü. 

Çalışma sırasında Osman Hamdi Bey’in 19. yüzyıl sonu - 20. yüzyıl başına ait olan tablolarının zaman içinde doğal yaşlanma etkilerinden dolayı yüzeylerinde boya çatlakları, dökülmeler meydana geldiği, verniklerinin sarardığı görülmüş; temizlenip sağlamlaştırılan eserlerin konservasyon işlemleri de gerçekleştirildi. Sakıp Sabancı Müzesi, Sabancı Üniversitesi, Koç Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nin ortak çalışmasıyla yürütülen projede Getty Konservasyon Enstitüsü de test sonuçlarının değerlendirilmesinde danışmanlık yaptı. 

Projenin bilimsel danışmanlığını Danimarka Müzeleri Ortak Konservasyon Merkezi Tablo Konservasyonu Uzmanı Filiz Kuvvetli üstlendi. Bilim komitesinde ise SSM Resim Koleksiyonu Yöneticisi Hüma Arslaner, SSM Konservasyon Laboratuvarı Yöneticisi Nurçin Kural Özgörüş, Getty Konservasyon Enstitüsü Kimya Uzmanı Lynn Lee, Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Malzeme Bilimi ve Mühendislik Programı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ali Gülgün, Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi SUNUM’da görev yapan Dr. Meltem Sezen ve Dr. Feray Bakan yer aldı.